Όταν λέμε πατέντα, στην καθημερινή χρήση του όρου, συνήθως εννοούμε μιά έξυπνη λύση για ένα πρακτικό πρόβλημα. Όμως ο νομικός όρος “δίπλωμα ευρεσιτεχνίας” έχει μία πολύ συγκεκριμένη ερμηνεία. Χωρίς να θέλουμε να δώσουμε στο σημείο αυτό νομικές συμβουλές, και σίγουρα χρησιμοποιώντας μία εκλαϊκευμένη φρασεολογία, να πούμε πως το δίπλωμα ευρεσιτεχνίας (πατέντα) είναι ένας τίτλος προστασίας για μία εφεύρεση, ο οποίος χορηγείται στην Ελλάδα από τον Οργανισμό Βομηχανικής Ιδιοκτησίας (ΟΒΙ) που εδρεύει στην Αθήνα, μετά από αίτηση και αν πληρούνται συγκεκριμένες προϋποθέσεις. Στον κάτοχο του διπλώματος ευρεσιτεχνίας ο τίτλος αυτός δίνει το δικαίωμα να αποκλείσει οποιονδήποτε τρίτο από την εκμετάλλευση της κατοχυρωμένης εφεύρεσης, μέσα στην Ελληνική επικράτεια, για ένα ορισμένο χρονικό διάστημα, που συνήθως είναι 20 χρόνια από την ημερομηνία κατάθεσης της αίτησης στον ΟΒΙ. Ο κάτοχος του διπλώματος ευρεσιτεχνίας είναι αυτός που έχει καταθέσει την αίτηση, και δεν είναι απαραίτητα ο εφευρέτης. Για παράδειγμα, στην περίπτωση που ο εφευρέτης πραγματοποίησε την εφεύρεση στα πλαίσια της εργασίας του για τον εργοδότη του, ο κάτοχος του διπλώματος ενδεχομένως να είναι ο εργοδότης.
Η εφεύρεση συνήθως είναι είτε ένα προϊόν, π.χ. ένα μηχάνημα, είτε μία μέθοδος παραγωγής ενός προϊόντος, είτε μία διαδικασία που επιτυγχάνει ένα τεχνικό αποτέλεσμα. Οι προϋποθέσεις για να κατοχυρωθεί η εφεύρεση (προϊόν η μέθοδος ή διαδικασία), πάντα μιλώντας γενικά, είναι η εφεύρεση αυτή να μην έχει δημοσιευτεί πριν την ημερομηνία κατάθεσης της αίτησης, να είναι μη προφανής όταν συγκριθεί με οτιδήποτε παρεμφερές έχει δημοσιευτεί πριν την ημερομηνία αυτή, και να έχει βιομηχανική εφαρμογή. Η κατοχύρωση δηλαδή ανταμείβει τον καταθέτη της αίτησης, πάντα υπό προϋποθέσεις, για κάτι ξεχωριστό και εφευρετικό που έχει επιτευχθεί.
Θα ρωτήσετε, και δικαιολογημένα, τι πρέπει να γίνει αν ο καταθέτης επιθυμεί κατοχύρωση στο εξωτερικό. Στην περίπτωση αυτή θα πρέπει να καταθέσει αιτήσεις στα γραφεία κατοχύρωσης των χωρών όπου επιθυμεί προστασία, π.χ. στο Αμερικανικό αντίστοιχο γραφείο (USPTO, United States Patent and Trademark Office). Ειδικά για την Ευρώπη, ο καταθέτης μπορεί να απευθυνθεί είτε στα επί μέρους εθνικά γραφεία είτε στο Ευρωπαϊκό Γραφείο Διπλωμάτων Ευρεσιτεχνίας (ΕΓΔΕ, European Patent Office, EPO), όπου με μία ενιαία διαδικασία μπορεί να κατοχυρώσει την εφεύρεσή του σε μέχρι 38 Ευρωπαϊκά κράτη. Ευνόητο είναι ότι μία τέτοια διαδικασία είναι περίπλοκη και χρονοβόρα, και χρειάζεται τη συνδρομή εξειδικευμένων επαγγελματιών με νομική και τεχνική κατάρτιση.
Και αν ο καταθέτης επιθυμεί να κατοχυρώσει “παγκοσμίως”; Αντίθετα με τη διαδεδομένη αντίληψη, δεν υπάρχει “παγκόσμια πατέντα”. Αυτό που υπάρχει είναι η λεγόμενη “διεθνής αίτηση”, δηλ. μία αίτηση για κατοχύρωση που γίνεται στον Παγκόσμιο Οργανισμό Διανοητικής Ιδιοκτησίας (World Intellectual Property Organization, WIPO), και η οποία ισοδυναμεί, πάντα γενικά μιλώντας, με προσωρινή αίτηση για κατοχύρωση σε 155 κράτη-μέλη του Οργανισμού. Η διεθνής αυτή αίτηση είναι γνωστή και με τον όρο “αίτηση PCT”, από το ακρωνύμιο PCT (Patent Cooperation Treaty), που είναι η σύμβαση βάσει της οποίας λειτουργεί η “διεθνής αίτηση”.
Σίγουρα θα σας έχουν δημιουργηθεί αρκετές απορίες. Για παράδειγμα, ποιές είναι αναλυτικά οι προϋποθέσεις για κατοχύρωση; Είναι ίδιες στα διάφορα γραφεία κατοχύρωσης που αναφέρθηκαν παραπάνω; Ή πως αλληλεξαρτώνται οι τρείς μηχανισμοί για τους οποίους μιλήσαμε παραπάνω, δηλ. κατοχύρωση στον Οργανισμό Βιομηχανικής Ιδιοκτησίας (ΟΒΙ), στο Ευρωπαϊκό Γραφείο Διπλωμάτων Ευρεσιτεχνίας (ΕΓΔΕ), και διεθνής αίτηση στον Παγκόσμιο Οργανισμό Διανοητικής Ιδιοκτησίας (WIPO); Ή, πως συμβιβάζονται αφ’ ενός η ανάγκη των πανεπιστημιακών ερευνητών να δημοσιεύσουν πρώτοι τα ερευνητικά τους αποτελέσματα, και αφ’ ετέρου η απαγόρευση δημοσίευσης της εφεύρεσης πριν την κατάθεση της αίτησης για δίπλωμα ευρεσιτεχνίας; Αυτά και άλλα ερωτήματα θα απαντηθούν στις επόμενες αναρτήσεις στο ιστολόγιο αυτό.